Wat is Scope 12 keuring? Inspecties voor zonnepanelen
Iedereen die in de PV-branche werkzaam is, krijgt ermee te maken: Scope 12. Deze kwaliteitsstandaard om PV-installaties te inspecteren en daarmee ook te certificeren, is bedoeld om de veiligheid van technische installaties te waarborgen. De Stichting SCIOS beheert en ontwikkelt het kwaliteitssysteem ten behoeve van installatie-eigenaren en inspectie- en installatiebedrijven. Om te voldoen aan de Scope 12-standaard moet elke technische installatie worden gekeurd en voldoen aan een aantal kwaliteitsvoorwaarden.
Wat is de SCIOS Scope 12 keuring?
Scope 12 is een term die afkomstig is van het classificatiesysteem van Stichting SCIOS. SCIOS gebruikt de term 'scope' voor elk specifiek toezichtgebied waarin zij actief zijn. Het segment dat zich richt op zonne-energie, is als twaalfde in deze serie benoemd, wat resulteert in de benaming 'Scope 12'.
Deze specifieke inspectie werd opgezet op initiatief van het Verbond van Verzekeraars, Holland Solar en diverse inspectiebedrijven, vertegenwoordigd door brancheorganisaties zoals iKeur en Techniek Nederland. De opzet ervan was een reactie op de snelle toename van zonne-energie installaties, de groei van het aantal installateurs en de soms helaas ondermatige kwaliteit van deze installaties, wat leidde tot een toename van schadeclaims bij verzekeraars.
Het was daarom essentieel om een kwaliteitsnorm voor zonne-energie installaties te ontwikkelen. Deze inspecties worden uitgevoerd bij zowel kleine residentiële installaties als bij grotere commerciële installaties, ongeacht de soort opstelling - zoals op het dak, geïntegreerd in het dak, veldopstellingen of drijvend op water.
Scope 12 inspectie en brand bij zonnepanelen
Door de enorme groei in de markt van zonne-energie neemt het aantal gevallen van brand in gelijke tred toe. Uit onderzoek van RTL Nieuws blijkt een aantal van 21 branden in 2018 gerelateerd waren aan PV-installaties:
12 huizen
4 schuren
3 bedrijfspanden
2 zonnestroomparken
Volgens Brandweer Nederland ligt het aantal branden met zonnepanelen in werkelijkheid beduidend hoger, omdat de cijfers niet goed worden bijgehouden. Deskundigen op het vlak van elektrotechniek en brand geven aan dat de oorzaak met name ligt in het slechte installatiewerk. Bouw- en elektrotechnische regels worden niet of onvoldoende nageleefd.
De belangrijkste oorzaken van branden bij zonnestroominstallaties zijn:
het oververhit raken van defecte cellen in de panelen;
slecht op elkaar aangesloten kabels en stekkers;
gebruik van te dunne kabels en oververhitte omvormers door bijvoorbeeld een productiefout.
Hoewel 21 branden per jaar een relatief laag aantal lijkt, is het een zorgelijke stijging. In veel gevallen zijn er mensenlevens in het geding en moeten deze risicovolle situaties worden voorkomen.
Andere gevaren van zonnepanelen
Brand is niet het enige gevaar van zonnepanelen. Het is ook al voorgekomen dat mensen werden geëlektrocuteerd tijdens het stelen van koperkabels of bij het aansluiten van het systeem. Ook zijn er lekkages ontstaan bij woningen door verkeerd installatiewerk.
Voor de installatie van zonnepanelen is de certificering niet wettelijk verplicht, maar wordt deze aangeraden om aan te kunnen tonen dat je bedrijf en je installaties aan de kwaliteitseisen voldoen.
Scope 12, keuring voor zonnepanelen
Hoewel het als installateur niet wettelijk verplicht is om een Scope 12 certificering van het systeem te kunnen overhandigen, is het in specifieke gevallen wel aan te raden. Zeker in situaties waarin de verzekering om de hoek komt kijken - zoals met name de brandverzekering - is het handig als je door middel van een Scope 12 certificaat kan aantonen dat de installatie technisch helemaal in orde was en dat je als bedrijf aan de kwaliteitsstandaarden hebt voldaan.
Verzekeringsmaatschappijen zullen steeds vaker van eigenaars van zonnestroomsystemen eisen dat deze volgens de Scope 12-normen zijn gekeurd. De VNAB, de brancheorganisatie voor de zakelijke verzekeringsmarkt noemt een Scope 12 inspectie als een mogelijke eis voor de toekomst.
De inspecties volgens de Scope hebben vooral betrekking op de veiligheid van het geïnstalleerde systeem, niet over de prestaties.
Wat zijn de kosten voor een Scope 12 keuring?
De kosten voor een scope 12 inspectie liggen tussen de €600 en €1200,- en varieren afhankelijk van verschillende factoren, zoals het aantal zonnepanelen en omvormers. Hoe groter en complexer de installatie, des te hoger de kosten. Over het algemeen liggen de tarieven voor een scope 12 keuring tussen de €600 en €1200,-.
Wie voert de inspectie uit?
Inspectiebedrijven met een geldig SCIOS-certificaat zijn bevoegd om een PV-installatie te keuren en een certificaat af te geven dat is uitgegeven door een van de geaccrediteerde Certificatie-instellingen (CI). Een CI staat onder controle van de Raad voor Accreditatie.
Ook inspectiebedrijven die een geldige certificatieovereenkomst met een CI hebben, mogen de inspecties uitvoeren. Een installateur die bevoegd is om de inspectie uit te voeren moet beschikken over zowel een diploma als een SCIOS-certificaat.
Voor de meeste installaties is een keuring niet nodig. Verzekeraars willen er vooral zeker van zijn dat een installatie correct is gemonteerd en aangesloten, zodat de kans op schade (meestal door brand) minimaal is. Een correcte installatie volgens de geldende normen is voldoende en dat kan meestal door het opleverformulier en het opleidingsniveau van de installateur worden aangetoond.
Installaties die volgens Scope 12 zijn geïnspecteerd worden opgenomen in een database die toegankelijk is voor verzekeraars.
Hoe werkt de certificering?
Voor een certificering moet een installateur deelnemen aan de opleiding voor Scope 12. Daar leer je aan welke eisen je als installateur moet voldoen en aan welke eisen een installatie moet voldoen. Voor het grootste deel zijn dat dezelfde eisen als die staan beschreven in de NEN1010 en de Europese norm IEC-62446.
Wanneer je als bedrijf bent gecertificeerd kun je inspecties uitvoeren op de installaties van anderen, en zorgen dat alle installaties correct zijn uitgevoerd.
Kwaliteit van de installateurs
In Nederland kan iedereen installateur van zonnepanelen worden. Je hebt er zelfs niet eens een technische achtergrond voor nodig om een installatiebedrijf te kunnen starten. Hoewel de meeste installateurs gelukkig goed weten waar ze mee bezig zijn, zijn er helaas ook bedrijven die onverantwoord omgaan met de bouw-, elektrotechnische- en veiligheidsregels. Ze realiseren zich vaak onvoldoende welke risico’s hun werk met zich meebrengt en welke gevaren een verkeerde installatie kan opleveren voor de eindgebruiker.
Wanneer is scope 12 verplicht?
Controle en inspectie van zonnepanelen is (nog) niet verplicht. Je bent zelf vrij om te bepalen of je je zonnestroominstallaties laat inspecteren of niet, tenzij de verzekeraar of bank dit eist. Of het in de toekomst verplicht wordt, is nog niet bekend.
Zeker wanneer je een beginnende of nog onervaren installateur bent, kan het verstandig zijn je installaties te laten keuren, zodat je er zeker van bent dat je bent ingedekt bij eventuele verzekeringskwesties.
Waar toetst de Scope 12 inspectie op? [CHECKLIST]
Bij een Scope 12 inspectie wordt je PV-installatie gecontroleerd op een aantal punten:
Veiligheid van de installatie: De installatie moet worden geïnstalleerd volgens de richtlijnen van de fabrikant en de toepasselijke normen en regelgeving. Dit betekent dat er bijvoorbeeld voldoende afstand moet zijn tussen de panelen en andere objecten om brandgevaar te voorkomen.
Isolatie: Er moeten voldoende isolatiemaatregelen worden genomen om ervoor te zorgen dat het systeem veilig is en dat mensen niet worden blootgesteld aan gevaarlijke spanningen.
Zekeringen: Er moeten voldoende zekeringen en andere beveiligingsapparatuur aanwezig zijn om te voorkomen dat het systeem overbelast raakt en om de veiligheid van de installatie te waarborgen.
Onderhoud: Er moeten voldoende maatregelen worden genomen om de veiligheid van het systeem te waarborgen gedurende de hele levensduur van de installatie. Dit betekent dat er regelmatig onderhoud moet worden uitgevoerd om eventuele defecten of problemen op te sporen en te verhelpen.
Daarnaast moet rekening worden gehouden met een correcte afhandeling van de volgende aandachtspunten:
Controle van de tekeningen en documenten;
controle of het elektrisch materieel in overeenstemming is met de installatie-eisen;
het controleren van de optimale positie en hellingshoek van de PV-panelen;
visuele inspectie;
metingen stroomspanning;
thermografisch onderzoek (drone-inspecties en data-analyse).
Frans van Wanrooij vertelt: Scope 12, inspecties en onderhoud
Scope 12 komt eraan. En dat betekent dat verzekeraars gaan eisen dat PV-systemen geïnspecteerd moeten worden alvorens de verzekeraar het PV-systeem accepteert. Oplever- en periodieke inspecties en aanvullend onderhoud is daarom een goed idee. Frans van Wanrooij van PV Care vertelt waarom inspecties en onderhoud van zonnepanelen zo belangrijk is.
Wat kunnen we verwachten van Scope 12?
“Er is nog een heleboel onduidelijk over Scope 12. Bedrijven die ISO 9001 gecertificeerd zijn, kunnen Scope 12 gaan studeren en krijgen vervolgens het certificaat. Maar zo ver is het natuurlijk nog niet. We hopen dat er later dit jaar meer informatie over beschikbaar is.”
Aan welke eisen moet Scope 12 voldoen?
“Je ziet dat de markt aan het zoeken is. Iedereen is het erover eens dat de kwaliteit omhoog moet van de PV-systemen die worden opgeleverd. De basis voor inspecties zijn momenteel de NEN1010 en de NEN-EN-IEC 62446. Daarnaast gebruiken we de NEN7250, die specifiek voor montagesystemen geldt. Als het goed is zou Scope 12 een combinatie moeten worden van die regelingen. En dat wordt dan waarschijnlijk weer gecombineerd met een stuk brandveiligheid.
Scope 12 dat als initiatief door het verbond van Nederlandse verzekeraars is geïnitieerd heeft een sterke focus op elektriciteit en brandveiligheid. Recent heeft Techniek Nederland in samenspraak met de branchevereniging Holland Solar een hernieuwde versie van het opleverings- en controlerapport voor PV gepubliceerd. Ook in deze rapportage ligt de nadruk op elektriciteit. De recente februari-stormen hebben ons wederom geconfronteerd met de nodige grote dakschades van zonne-energiesystemen.
PV Care gaat daarom voor integrale veiligheid van zonne-energiesystemen nog een stap verder dan brandveiligheid. Wind- storm- en dakveiligheid en de relevante inspectieonderdelen hiervan, zou een waardevolle aanvulling zijn in zowel de opleveringsinspectie van Techniek Nederland als van Scope 12. Het zou mij niet verbazen als er binnenkort ook vanuit de hoek van de leveranciers van montagematerialen voor PV-systemen een opleveringsrapportage wordt gepresenteerd. PV Care is in ieder geval graag bereid om hiervoor zijn tijd, energie en expertise ter beschikking te stellen."
Jullie voeren nu al inspecties uit. Waarom zou je dit als bedrijf of huiseigenaar willen doen?
“Een auto krijgt één keer per jaar een APK en dat vinden we allemaal heel normaal. Zonnepanelen hebben vorig jaar toch een aantal keer brand veroorzaakt. Je wilt natuurlijk een systeem op je woning of bedrijf hebben liggen dat veilig is voor mens en dier. We bestaan inmiddels 10 jaar, de vele uitgevoerde inspecties tonen aan dat het geen overbodige luxe is om een periodieke inspectie (APK) uit te voeren.”
Raad je die inspecties aan voor particulieren of voor bedrijven?
“Wij adviseren inspecties aan, voor zowel bedrijven als particulieren. Bij bedrijven gaat dit financieel gezien makkelijker. De opbrengst van een systeem zorgt voor voldoende financiële ruimte om jaarlijks een inspectie te laten doen. Wij doen dat in een onderhoudsabonnement en voeren dan een periodieke inspectie en reiniging uit. Zonnepanelen worden namelijk smerig en na een goede schoonmaakbeurt leveren ze tot wel 8% meer op.
Voor particulieren is het doorgaans te prijzig om een jaarlijkse inspectie en reiniging van panelen uit te voeren. Het is immers niet de bedoeling dat het onderhoud van hun PV-systeem duurder is dan hetgeen het PV-systeem opbrengt met de energieproductie. Tegen hen zou ik willen zeggen: geen onderhoud is geen optie, maar misschien moet je dat niet jaarlijks doen, maar eens in de twee of drie jaar. Wij hebben hierop ingespeeld doordat je lid kunt worden van onze organisatie, een beetje het ANWB-principe. Particulieren die lid zijn kunnen bij een storing of schade een beroep op ons doen en naar eigen inzicht op een laagdrempelig manier van onze diensten gebruikmaken."
Komen jullie veel problemen tegen bij inspecties?
“Van alle systemen die wij gekeurd hebben zijn er maar heel weinig die met vlag en wimpel door de keuring komen. Er zijn bijvoorbeeld veel problemen met de vereffeningen van PV-systemen of gebruik van connectoren die niet compatible zijn. Je komt de meest bizarre dingen tegen.”
Kan een installateur een slechte reputatie krijgen door Scope 12?
“Je wilt dat de installaties veilig zijn voor mens en dier. Als iemand keer op keer fouten maakt, dan is het terecht dat dit gevolgen heeft. Dat betekent dus minder klussen.”
Wat kan een installateur doen?
“Sommige installateurs willen zich vooral focussen op het installeren van een installatie. Ze willen niet bezig zijn met de nazorg. Daarom werken we veel samen met installateurs. Wij nemen dan dat stukje dienstverlening over.
Het mes snijdt aan twee kanten. De installateur wordt ontzorgd en biedt tegelijkertijd meerwaarde aan de klant. En tegelijkertijd is het een meerwaarde van je pv-systeem dat je verkoopt. Je biedt iets extra’s dat niet iets extra’s hoeft te kosten. Klanten kunnen dat zeker waarderen.”
Wat doet PV Care?
“Wij zijn een onafhankelijke partij in de markt die onderhoud doet op zonnepanelen-systemen. We doen dat op dit moment voor opleveringsinspecties en doen dit volgens de richtlijnen van NEN1010. Daarnaast doen we ook nog een hoop andere dingen. Zo voeren we ook reinigingen uit en houden we de monitoringen 24/7 in de gaten. Zo kunnen we meteen reageren als er iets mis is met de PV-installatie.”
Harry Wolkenfelt vertelt: verwachtingen van Scope 12
Scope 12 komt eraan en dat betekent dat er veel gaat veranderen in de solar-wereld. Maar wat kunnen we precies verwachten? Aan welke zaken moet een PV-installatie voldoen? Harry Wolkenfelt is eigenaar van het bedrijf Solarif. Hij weet alles op het gebied van verzekeringen en inspecties. Wat verwacht hij van Scope 12? We vroegen het hem!
Wat kunnen we verwachten van Scope 12?
“De daadwerkelijke inhoud van Scope 12 moet nog worden bepaald. De commissie moet nog de puntjes op de i zetten waarna de opleidingsinstituten hun opleidingen definitief maken. Het ziet ernaar uit dat de eerste opleiding in Nederland in april van start gaat. Daar zullen zo’n veertig man zitten die worden opgeleid conform Scope 12. Voordat de opleiding van start gaat, moet er nog veel duidelijk worden. Wat en hoe moet er precies worden geïnspecteerd? Als de eerste veertig mensen de opleiding voltooien, is dat natuurlijk nog lang niet genoeg voor alle installaties in Nederland die voor een inspectie in aanmerking komen.”
Voor welke installaties zal Scope 12 gelden?
“Niet elke installatie moet worden geïnspecteerd. Het is bedoeld voor grote installaties, maar dat is ook meteen een punt. Wat is groot? Ik hoor geluiden dat het om vijftig panelen of meer gaat, maar of dat ook echt zo is, is nog afwachten. Dit betekent dat kleine installaties zijn uitgesloten. Is dat wel echt zo? En hoe zit dit bijvoorbeeld als iemand voor een woningbouwvereniging aan de slag gaat en vierhonderd woningen voorziet van pv-installaties? Wordt dat dan gezien als vierhonderd kleine installaties of gelden daar andere regels voor? Misschien moet er dan wel steekproefsgewijs worden geïnspecteerd.
Uiteindelijk is de kans dat er iets misgaat bij kleine installaties net zo groot als bij een grote installatie of misschien zelfs groter.”
Wordt het een verplichte inspectie?
“De verzekeraars zitten met afgevaardigden in de commissie om te bepalen waar Scope 12 aan moet voldoen. Het zal mij niets verbazen als verzekeraars Scope 12 gaan adopteren. Zo van: ‘nou ja, het moet Scope 12 zijn.’ Ik denk dat dit een automatisme wordt. Als je een Scope 12 inspectie hebt gedaan en het systeem niet goed blijkt te zijn, krijg je de verzekering niet. Krijg je geen verzekering? Dan krijg je ook geen financiering.”
Heeft dit ook een keerzijde?
“Ik hoop dat de keuringsdienst een soort Apk-keuring wordt. Stel je voor: je koopt een Rolls Royce van een half miljoen en je krijgt achteraf te horen dat er heel erg veel mis mee is. Dat wil je toch niet met jouw auto van een half miljoen? Hetzelfde geldt natuurlijk met een PV-installatie. Als je drie ton uitgeeft aan een installatie wil je ook niet achteraf voor verrassingen staan. Er zal dus ook al iets moeten gebeuren tijdens de installatie. Hoe wil je anders kwaliteit waarborgen?”
Hoe zie je dat voor je?
“Ik vind het sowieso al raar als een bedrijf gecertificeerd is, want de persoon op het dak doet het werk. Daar begint het: mensen die het dak op gaan moeten gecertificeerd zijn of een opleiding hebben gevolgd. Dat moet niet een middagje een korte opleiding zijn, want dat zorgt juist voor problemen. Nu mag iedereen een installatie op het dak schroeven. Dat is gewoon niet goed.”
Hoe waarborg je dat?
“De eigenaren van installateurs moeten nog meer hun verantwoordelijkheid nemen en letterlijk personeel opleiden. Stuur je mensen op cursussen. Elke medewerker gecertificeerd voor het installeren van zonnestroominstallaties. Bij grote projecten moet er uiteindelijk supervisie worden uitgevoerd tijdens de bouw en wellicht ook op de productie van key-products, indien hiervoor bijvoorbeeld insolventiedekking wordt gevraagd. Je ziet ook steeds vaker dat de investeerder er tijdens een groot project een tweede, onafhankelijke partij, een owners engineer, naar het ontwerp laat kijken.”
En dan?
“Als je dat allemaal doet: de opleiding, de producten en de bouw, ben je er eigenlijk nog steeds niet. Er moet ook onderhoud worden uitgevoerd. Ik snap dat particulieren dat niet doen, maar wanneer je een groot systeem op het dak zet en er verder niet naar omkijkt, krijg je niet het rendement dat je graag wilde. Je begint dus met monitoren. Welke problemen zijn er? Hoeveel energie en inkomsten kost me dat? Wat kan ik doen om dat te optimaliseren? Vergoedt zich dat tot de kosten die je maakt? Dan kun je keuzes maken en een hoger rendement behalen.”
Wat merk je met de verzekeringen?
“Zonder de inspectie komt er waarschijnlijk geen verzekering. Verzekeraars worden tevens kieskeurig. Dat hoor je nu al. Verzekeraars gaan goed kijken naar de risico’s en willen dat ze er op een goede manier voor beloond worden. Anders dan voorheen zie je nu zelden dat een grote utility scale installatie voor honderd procent wordt gedekt door één en dezelfde verzekeraar in dekking wordt genomen. Dat betekent dus dat je meerdere verzekeraars op de polis moet laten meetekenen om een dekking van honderd procent te krijgen. Tevens merken klanten steeds vaker dat ze niet de dekking krijgen die ze willen. De markt is gedraaid: van een zachte markt waarin de verzekeraar maar moet doen wat de klant wilde, naar een harde markt waarin de verzekeraar bepaalt.
Verzekeraars hebben daarnaast meer kennis, door de schades die al hebben plaatsgevonden. Ze hebben zich verdiept in de materie. Een gevolg hiervan is dat bijvoorbeeld verzekeraars niet meer of moeizaam een dak met EPS willen verzekeren waarop een zonnestroominstallatie wordt geplaatst. Het risico neemt gewoonweg toe. Sommige verzekeraars verstrekken absoluut geen dekking indien EPS zich in het dak bevindt, en anderen mits maatregelen en/of inspecties worden uitgevoerd waardoor het risico wordt gemitigeerd naar een voor de verzekeraar van het pand acceptabel niveau.”
Wat kunnen installateurs doen?
“Installateurs moeten dit soort dingen bespreken. Ze moeten aan de dakeigenaren vragen of er EPS in het dak zit. Ja? Dan moet er contact worden opgenomen met de opstalverzekeraar, om te vragen wat ze moeten doen om het plaatsen van een zonnestroominstallatie mogelijk te maken.
Een installateur moet zich straks goed verdiepen in de eisen van Scope 12, zodat hij er op kan anticiperen. Daar maak je het verschil mee.”
Hoe kijkt het buitenland naar Scope 12?
“Scope 12 is gericht op Nederland, maar het buitenland houdt goed in de gaten wat er in Nederland gebeurt. We lopen hierin voorop, dus de andere landen kijken wat we doen en hoe het wordt opgepakt. Ik denk dat inspecties uiteindelijk ook ingevoerd gaan worden in de landen waar nog geen inspecties worden geëist.”
Wat doet Solarif?
“Wij kunnen twee dingen doen: Met Solarif Insurance kunnen wij de installaties verzekeren en met Solarif Risk Management kunnen wij de inspecties uitvoeren die nodig zijn om dekking te kunnen verkrijgen. Wij zijn volledig 100% gespecialiseerd en gefocust op solar. Wij doen niets anders. En dat gaat best ver: van standaard verzekeringen tijdens de bouw (Construction All Risk) of tijdens de operatie (Operationele All Risk) tot polissen die de opbrengst van een installatie garandeert. Dat doen we al meer dan tien jaar en we zijn niet beperkt tot Nederland, maar zijn actief in heel Europa en buiten Europa, indien de installatie groter is dan 15MW.